Η διαχρονική σημασία του «Όχι» για την εθνική στρατηγική και την επιβίωση ενός κράτους
Σήμερα λέμε «Όχι» κατά των Τουρκικών απειλών που αφορούν την Ελληνική Επικράτεια και την Κύπρο.
Του Παναγιώτη Ήφαιστου*
Το «ΟΧΙ» των Ελλήνων κατά του εισβολέα το 1940 είναι μια διαχρονικά αναλλοίωτη αξίωση ελευθερίας. Είναι ένα «ΟΧΙ» μορφικά πανομοιότυπο με χιλιάδες άλλα πολλών κοινωνιών της ιστορικής διαχρονίας. Όποτε και όταν απειλούνται οι έσχατες λογικές ενός έθνους και εφόσον τα μέλη του είναι έτοιμα να τις υπερασπιστούν επαναλαμβάνεται το «ΟΧΙ».
«ΌΧΙ» είπαν αναρίθμητες φορές οι πρόγονοί των Ελλήνων αλλά και οι πρόγονοι πολλών άλλων εθνών. «ΟΧΙ» λένε και σήμερα όσοι επειδή τους αξίζει να είναι ελεύθεροι υπερασπίζονται την ανεξαρτησία τους. «ΟΧΙ» είπαμε το 1955-59 κατά της συνέχισης της αποικιοκρατίας στην Κύπρο και «ΟΧΙ» είπαμε στην ξενόφερτη επταετή Χούντα.
Οι τρεις αλληλένδετες αξονικές έννοιες «εθνική ανεξαρτησία» «ελευθερία» και «δημοκρατία». Αποτελούν πάγιο προσανατολισμό και πάγια αξίωση όλων των διαμορφωμένων εθνών όλων των εποχών. Θα συνδεθούν με την Ελλάδα, την Κύπρο και τις προϋποθέσεις εθνικής στρατηγικής για να υπερασπιστούν οι πολίτες την ελευθερία τους.
Τα στάδια είναι ατομική ελευθερία, κοινωνική ελευθερία και το υπέρτατο στάδιο της δημοκρατίας, η πολιτική ελευθερία. Μαζί με το θέσφατο της εθνικής ανεξαρτησίας, δηλαδή την ελευθερία της κοινωνίας, περιγράφουν τις βαθμίδες και την φορά κίνησης του πολιτικού πολιτισμού των ανθρώπων. Η εθνική ανεξαρτησία, επιπλέον, είναι η υπέρτατη κοσμοθεωρητική παραδοχή όλων των εθνών.
Είναι η κοσμοθεωρία όλων των εθνών. Ορίζει και οριοθετεί τους έσχατους και ασυμβίβαστους σκοπούς της εθνικής στρατηγικής κάθε βιώσιμου κράτους. Το ακριβές αντίστοιχο της εθνικής ανεξαρτησίας στην κλασική εποχή ονομαζόταν το «ιδεώδες της ανεξαρτησίας». Χωρίς αυτό το ιδεώδες εθεωρείτο πως δεν είναι εφικτή η αυτεξούσια αυτοθέσπιση και η άνευ εξωτερικών καταναγκασμών δημοκρατία στο εσωτερικό των Πόλεων.
Στον σύγχρονο κόσμο, εδώ και ένα αιώνα η εθνική ανεξαρτησία ορίζεται και οροθετείται επακριβώς από τις Υψηλές Αρχές του Διεθνούς Δικαίου: Της διακρατικής ισοτιμίας, της μη επέμβασης και της εσωτερικής αυτοδιάθεσης όπως καταγράφονται στο άρθρο 2 του Κεφαλαίου Ι του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ. Είναι η εσωτερική και εξωτερική κυριαρχία, υψηλές αρχές που αποτελούν το πολιτικό καθεστώς διαχείρισης των διεθνών υποθέσεων και το ηθικό θέσφατο μεταξύ των εθνοκρατών
«Αρχές» γράφτηκε, όχι κανόνες, καθότι πόρρω απέχουμε από το να υπάρχει πάντοτε ομοφωνία για το περιεχόμενό τους και για το πώς εφαρμόζονται. Σε ύστατο και έσχατο επίπεδο την εθνική ανεξαρτησία κάθε έθνους την διασφαλίζουν οι πολίτες του.
Σ’ ένα διεθνές σύστημα όπου υποβόσκουν εγγενή αίτια πολέμου, μας πληροφορεί ο αιώνιος Θουκυδίδης, ο «ισχυρός επιβάλλει ότι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί και προσαρμόζεται». Και προσθέτει, «όσοι είναι ελεύθεροι το χρωστούν στην δύναμή τους».Οι συμμαχίες στην καλύτερη περίπτωση είναι ενισχυτικές.
Εξ ου και η βασική παράμετρος κάθε ορθολογιστικής στρατηγικής διέπεται από την θέση πως σ’ ένα άναρχο διεθνές σύστημα πλήρες αιτιών πολέμου και κυρίως πλήρες ιδιοτελών ηγεμονικών αξιώσεων όπου ο στρατιωτικός εκβιασμός και πόλεμος παραμονεύει σε κάθε γωνιά του, υπάρχει ανάγκη για επαρκούς ισχύος που να διασφαλίζει την εθνική-κρατική επιβίωση.
Εθνική ανεξαρτησία, ελευθερία κατά εξωτερικών καταναγκασμών και πολιτική ελευθερία ως ανώτατο στάδιο της δημοκρατίας είναι αλληλένδετες έννοιες και είναι αδύνατο να εκπληρωθούν εάν ένα κράτος είναι υποχείριο εξωτερικής εξάρτησης ή και δεσποτείας οποιουδήποτε είδους.
Τα παραδείγματα της διαχρονίας όταν τα μέλη του Ελληνικού έθνους επέδειξαν αυτοθυσία για την ελευθερία τους είναι πολλά. Μνημονεύονται χαρακτηριστικά οι Θερμοπύλες, η Εθνεγερσία του 18ου αιώνα, το «ΟΧΙ» το 1940, ο αντί-αποικιακός αγώνας των Ελλήνων της Κύπρου όταν η Βρετανία αρνήθηκε το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης στον κυπριακό λαό και η αντίσταση της Ελληνικής κοινωνίας στην επταετή ξενόφερτη Χούντα.
Το «ΟΧΙ» των χιλιετιών της Ελληνικής διαχρονίας είναι σήμερα πολύ επίκαιρο τόσο κατά των Τουρκικών απειλών που αφορούν την Ελληνική Επικράτεια όπως ορίζεται από τις Συνθήκες και το διεθνές δίκαιο και η αποκατάσταση της νομιμότητας στην Κυπριακή Δημοκρατία λόγω παράνομης εισβολής και παράνομης δημιουργίας τετελεσμένων (όπως εξάλλου ορίζουν οι αποφάσεις του ΣΑ του ΟΗΕ)
Σ’ ένα κόσμο άνισων κρατών, άνισα αναπτυσσόμενων, με τον ανταγωνισμό και τον πόλεμο ως εγγενές χαρακτηριστικό της διεθνούς πολιτικής, και με τον ηγεμονισμό ως μόνιμη συμπεριφορά των μεγάλων δυνάμεων, το περιεχόμενο της εθνικής ανεξαρτησίας όπως ορίστηκε πιο πάνω είναι το πολυτιμότερο αγαθό των πολιτών ενός κράτους και ο έσχατος σκοπός που εκπληρώνει η εθνική στρατηγική.
Για αυτό το αγαθό αγωνίζονται οι άνθρωποι και αν χρειαστεί επιδεικνύουν αυτοθυσία. Το ΟΧΙ του 1940 είναι, επαναλαμβάνεται, κορυφαίο παράδειγμα. Για να διασφαλίζεται η εθνική ανεξαρτησία και η ακεραιότητα της Επικράτειας οι πολίτες ανεξαρτήτως φιλοσοφικών παραδοχών απαιτείται να τρέφουν πίστη και νομιμοφροσύνη στην πολιτεία στην οποία ανήκουν και αν χρειαστεί επιδεικνύουν αυτοθυσία
Ο μεγάλος Αλεξανδρινός ποιητής μας Κωνσταντίνος Καβάφης το συνοψίζει:
Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των
ώρισαν να φυλάγουν Θερμοπύλες.
Και περισσότερη τιμή τους πρέπει
όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,
κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.
Μια άλλη διάσταση που ισχύει για όλα τα έθνη είναι ότι η πολιτική ζωή είναι μια κύμανση μεταξύ των φυλάκων των Θερμοπυλών των Εφιαλτών που υπηρετούν τους εκάστοτε Μήδους οι οποίοι κατά καιρούς εισβάλλουν φέροντας ποικίλες μεταμφιέσεις. Μήδοι πάντα υπάρχουν, είναι ποικίλων βαθμίδων.
Τα πισωγυρίσματα, οι ανατροπές, οι ατυχίες, τα λάθη, οι μεγάλες και αβάστακτες καταστροφές των πολέμων, είναι και αυτά, τελικά, ανθρωπίνως αναπόφευκτα στην εθνική θαλασσοπορία των εθνών. Το μείζον είναι ο προσανατολισμός, οι προϋποθέσεις της Οδύσσειας όταν τα μέλη ενός έθνους ταξιδεύουν προς την Ιθάκη της ελευθερίας και της δημοκρατίας.
Το ζητούμενο του αέναου αθλήματος των ανθρώπων για αδέσμευτη συλλογική ελευθερία και για ολοένα περισσότερη δημοκρατία είναι ο σωστός προσανατολισμός. Και αν η φορά κίνησης δεν είναι τροχοδρομημένη προς τον σωστό προσανατολισμό, αναπόδραστα πολλά κακά έπονται. Το ουσιώδες, μας είπε ο μεγάλος Αλεξανδρινός φιλόσοφος της ιστορίας και των ανθρώπων, είναι όχι μόνο να είσαι σωστά προσανατολισμένος αλλά και να κουβαλείς μες την ψυχή σου την Ιθάκη, δηλαδή στην περίπτωσή μας, την Ιθάκη της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας.
Η ετοιμότητα των μελών ενός έθνους να υπερασπιστούν εάν χρειαστεί την ελευθερία τους συναρτάται με την διαχρονικά σμιλευμένη πολιτική ανθρωπολογία τους. Συνδέεται άρρηκτα με τα πνευματικά και πολιτικά επιτεύγματα της ιστορικής διαδρομής κάθε έθνους και την ωρίμανση συνεκτικών κριτηρίων και παραγόντων, που με τρόπο βασικά άγνωστο κρυμμένο στα ενδότερα και βαθύτερα στρώματα της ανθρώπινης ιδιοσυστασίας, συγκροτούν και συγκρατούν ένα έθνος-κράτος.
Όπως αποδεικνύεται ιστορικά, η δύναμη με την οποία υπερασπίζονται οι πολίτες την πατρίδα τους οι πολίτες ενός κράτους συναρτάται με την ύπαρξη εσωτερικής συνοχής γύρω από κοσμοθεωρίες, ηθικές επιταγές και θεμελιώδεις συλλογικούς σκοπούς.
Τα εθνοκράτη δεν είναι τεχνητές θεσμικές συγκολλήσεις επίπεδων ανθρώπων και οι πολιτισμικές-ανθρωπολογικές προϋποθέσεις που συγκροτούν και συγκρατούν μια κοινωνία απαιτούν να είναι σωστά προσανατολισμένη. Μαγικά ραβδιά δεν υπάρχουν, τα ιδεολογήματα βλάπτουν και το δικαστήριο των εθνών είναι τελικά η ιστορία. Και όποτε αυτό επιχειρείται να κατασκευαστούν οι επίπλαστες κρατικές δομές μέσα στις οποίες αναπτύσσονται εμφύλιες τάσεις είναι επιρρεπείς στην σύγκρουση και στην κατάρρευση. Μιλώντας για την σημασία εσωτερικής συνοχής και απουσίας εμφύλιων συνδρόμων ο Θουκυδίδης με ιδιοφυή τρόπο περιγράφει τις κακουχίες των ανθρώπων όπως καταμαρτυρήθηκαν στην Κέρκυρα όταν καταλύθηκε ο κοινωνικός και πολιτικός ιστός.
Η συγκρότηση και συγκράτηση των εθνών εμπεριέχει προϋποθέσεις που δεν είναι πάντα αναγνωρίσιμες. Δεν μετριούνται και σταθμίζονται ποσοτικά και με όρους συμβατικής λογικής. Η γνώση των προϋποθέσεων συγκρότησης, συγκράτησης και ετοιμότητας υπεράσπισης ενός έθνους-κράτους, απορρέει από την διϋποκειμενική ιστορική εμπειρία. Όπως η ιστορία διδάσκει, πολύ περισσότερο και από τα όπλα, αυτό που μετράει είναι στάσεις ψυχής και πνεύματος με τις οποίες σε όλα τα έθνη κάποιοι πολίτες είναι προικισμένοι και κάποιοι άλλοι όχι.
Το εκκρεμές των στάσεων και συμπεριφορών, εξάλλου, κυμαίνεται ανάλογα με τις ψυχικές αντοχές, την δειλία, την γενναιότητα και τους πνευματικούς προσανατολισμούς του καθενός.
Η κοινωνική συνοχή, οι δημοκρατικές βαθμίδες, η εθνική ανεξαρτησία και η ετοιμότητα επίδειξης αυτοθυσίας υπεράσπισής της είναι ένα αδιάλειπτο άθλημα. Μείζον είναι να υπερισχύει ο προσανατολισμός προς την Ιθάκη της δημοκρατίας, της ελευθερίας και της εθνικής ανεξαρτησίας. Εάν δεν υπερισχύει ένα κράτος είναι ανέφικτο να αναπτύξει εθνική στρατηγική. Το «ΟΧΙ» του 1940 είναι ορόσημο φιλοπατρίας και ετοιμότητας υπεράσπισης της συλλογικής ελευθερίας της κοινωνίας.
Ο πόλεμος στις ποικίλες εκδοχές και εκδηλώσεις παραμονεύει στην διεθνή πολιτική και βλάπτει όσους παραμελούν τα συμφέροντά τους. Η σταθερότητα του εθνοκρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος και η ελευθερία κάθε μέλους του συστήματος κρατών θα είναι για πολύ ακόμη μια δύσκολη θαλασσοπορία γεμάτη θυμωμένους Ποσειδώνες, Λαιστρυγόνες, Κύκλωπες και πολλές, μα πάρα πολλές, μεταμφιεσμένες ηγεμονικές Σειρήνες.
Υπό αυτές τις συνθήκες ισχύει αρχή της αυτοβοήθειας. Η διεθνής σταθερότητα και η εφαρμογή των Υψηλών αρχών του διεθνούς δικαίου είναι συνάρτηση της οικείας ισχύος και των εξισορροπητικών συμμαχιών.
Οι εξωτερικές συμμαχικές εξισορροπήσεις με άλλα κράτη, είτε είναι τυπικές είτε άτυπες, είναι μια διαρκής προσπάθεια ταύτισης συμφερόντων κάτι που επηρεάζεται από πλήθος μεταβλητών και τις στρατηγικές εξελίξεις οι οποίες τον 21ο αιώνα είναι καταιγιστικές. Η ισχύς και η συνοχή του οικείου κράτους θα συνεχίσουν να είναι κρίσιμης σημασίας.
Πηγή: huffingtonpost.gr
Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
www.ifestos.edu.gr – info@ifestos.edu.gr www.ifestosedu.gr – info@ifestosedu.gr