Κυρίες και κύριοι,
υποκλινόμαστε στην συγγραφέα, την συγχαίρουμε και την ευχαριστούμε, γιατί με το βιβλίο της κατέγραψε με τρόπο αληθινό, γνήσιο, ξεκάθαρο με πραγματικές περιγραφές και αφηγήσεις ένα κόσμο που χάθηκε.
Μέσα από το βιβλίο της κυρίας Τούλας Χατζηκωστή, αναδεικνύεται ο τρόπος ζωής των Κυπρίων κατά την χρονική περίοδο πριν την ανεξαρτησία και μέχρι τα πρώτα χρόνια μετά την τουρκική εισβολή.του 1974.
Η συγγραφέας αναδεικνύει με αριστουργηματικό τρόπο με απλότητα αλλά ταυτόχρονα και με διεισδυτικότητα συγκεκριμένες εικόνες από την παιδική, εφηβική, φοιτητική και ώριμη ηλικία της επιλεγμένες με την αφαιρετική μέθοδο του Ηegel. Δηλαδή ξεχώρισε τις πιο έντονες ευχάριστες ή δυσάρεστες στιγμές της ζωής της και τις κατέγραψε με κάθε λεπτομέρεια.
Μέσα από τις εικόνες αυτές αποκαλύπτονται αρχές, αξίες, αρετές, αλλά και ελαττώματα των Κυπρίων κατά την περίοδο αυτή.
Οι αναλυτικές και γλαφυρές περιγραφές της κάνουν τον αναγνώστη να συμβιώνει να συναισθάνεται, να νιώθει ότι συμμετέχει στα δρώμενα που περιγράφονται. Τον κάνει να αισθάνεται ότι είναι παρόν, συμμετέχει, συμπάσχει ή συγχαίρεται, βιώνει και νιώθει τις συγκινήσεις, τα αισθήματα, τις χαρές και λύπες της.
Παράλληλα, όμως προτάσσουν αξίες της παλιάς κυπριακής κοινωνίας και όλα τα συστατικά στοιχεία της νοοτροπίας και της συλλογικής συνείδησης, όπως είναι η φιλοξενία, η φιλαλληλία, το φιλότιμο, το στοιχείο της συσσωμάτωσης, το αίσθημα του εμείς, της εργατικότητας, της προοδευτικότητας, του πατριωτισμού, της φιλοπατρίας, της αλληλεγγύης, αλλά και της καχυποψίας της γιαγιάς.
Ο αναγνώστης μπορεί να ξεχωρίσει τέσσερα κύρια θέματα στο παρόν βιβλίο:
Α) Τις αφηγήσεις και πραγματικά περιστατικά που έχουν σχέση με τα ήθη, έθιμα, την νοοτροπία και τον τρόπο ζωής των κυπρίων της εποχής.
Β) Τις πολύ προσωπικές οικογενειακές στιγμές, εμπειρίες και συναισθήματα της συγγραφέως .
Γ) Τις ιστορικές ζώσες μαρτυρίες και ντοκουμέντα ιδιαίτερα μεγάλης ιστορικής σημασίας και αξίας για τους μελετητές της συγκεκριμένης περιόδου.
Οι πληροφορίες που παραθέτει είναι πέρα για πέρα ειλικρινείς και αληθινές και στηρίζονται σε μαρτυρίες συγκεκριμένων ατόμων που κατονομάζονται.
Δ) Τις σκληρές, τραγικές και θλιβερές μέρες της τουρκικής εισβολής του 1974.
Κυρίες και κύριοι, η διαδικασία κοινωνικοποίησης αποσκοπεί στην εκμάθηση, αφομοίωση και εσωτερίκευση των κοινωνικών κανόνων, αξιών, προτύπων, συμπεριφοράς, που διέπουν και εκφράζουν μια κοινωνία, από τα μέλη της κοινωνίας αυτής.
Οι πρωτογενείς φορείς κοινωνικοποίησης, είναι η οικογένεια, η παιδεία (σχολείο), η θρησκεία και εν γένει οι κρατικοί θεσμοί και στη σημερινή κοινωνά τα Μ..Μ.Ε.
Η συγγραφέας είχε την τύχη να ζήσει σε μια αρμονική οικογένεια και ένα υγιές κοινωνικό περιβάλλον με τις αξίες και αρχές που προαναφέρθηκαν, τις οποίες εσωτερίκευσε και αφομοίωσε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και σε συνδυασμό με τα θετικά βιολογικά της στοιχεία, τις τάσεις, κλίσεις και παρορμήσεις της διαμόρφωσε μια υποδειγματική προσωπικότητα.
Όσοι γνωρίζουν την συγγραφέα συνειδητοποιούν από την πρώτη στιγμή, την φιλοξενία, την καλοσύνη της, την ευαισθησία, την ανθρωπιά και την ποιότητά της.
Όσοι επισκέφθηκαν το σπίτι της Τούλας και του Κωστή Χατζηκωστή, από την πρώτη στιγμή αισθάνονται την γνήσια κυπριακή φιλοξενία και καλοσύνη. Ο ομιλών είχα την τύχη και την ευλογία να γευτώ την φιλοξενία αυτή, την οποία ασφαλώς δεν ξεχνώ και δράττομαι της παρούσας ευκαιρίας για να την επαινέσω και να εκδηλώσω την περηφάνια μου και τις θερμές μου ευχαριστίες.
*****************************
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Θα επιχειρήσω στη συνέχεια να κάνω επαλήθευση των όσων υπογράμμισα, μέσα από τις γραμμές του βιβλίου.
- «Eγώ συμπαθούσα ιδιαίτερα τη γιαγιά Παναγιωτού, της οποίας έτρεμαν τα χέρια και η φωνή. Ήταν οι ευχές της τόσο « βαθιές», που δεν ήταν για μένα αρκετό να της δίνω μόνο τα γρόσια. Έτρεχα μέσα στην κουζίνα, έβαζα γρήγορα γρήγορα το χέρι μου μέσα στην κούμνα με τα χαλούμια, έβγαζα ένα ολόκληρο χαλούμι, το τύλιγα σ΄ένα κομμάτι χαρτί και το έδινα στην αγαπημένη μου γιαγιά. Εκείνη ξέδενε το μαντίλι της έσκυβε μέχρ το πάτωμα και με συρτή φωνή επαναλάμβανε:
« Τες ευτζιές μου νάσιεις κόρη μου, χώματα να πιάνεις τζιαι χρυσαφάκια να γίνουνται στα σιέρκα σου».
Ανατρίχιαζα με το ύφος της γιαγιάς και γέμιζα χαρά, όταν έκανα την καλή πράξη, κρυφά απ΄όλους για μια γιαγιά που τα παιδιά της τόσο άσπλαχνα άφησαν στα γηρατιά αβοήθητη»
Από αυτό το απόσπασμα αποκαλύπτονται αισθήματα καλοσύνης, φιλαλληλίας και ανθρωπιάς.
- « Άκου παιδί μου, ο αδελφός σου είναι δύο χρόνια στο γυμνάσιο και είναι καλός μαθητής, έχει καλή συμπεριφορά .Πιστεύω ότι και συ θα μας βγάλεις ασπροπρόσωπους, εμένα και την μητέρα σου».
Οι οδηγίες του πατέρα δίνουν την κατεύθυνση στην έφηβη μαθήτρια, αλλά και την δεσμεύουν ηθικά.
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ
« Όταν ο μητροπολίτης φώναζε: « Ζήτω η Ελλάδα», «Ζήτω το έθνος», «Ζήτω η ένωση της Κύπρου με την μητέρα Ελλάδα», τα «ζήτω» και οι φωνές αντηχούσαν σ΄όλη την γύρω περιοχή και αντίλαλοί τους ξυπνούσαν ψυχές, άναβαν νεανικές καρδιές».
- « Η Ελλάδα στέλνει όπλα στην Κύπρο και σύντομα φαίνεται ότι θ΄αρχίσει η επανάσταση εναντίον των Άγγλων. Φτάνει πια, είναι καιρός να ενωθούμε με την Ελλάδα… Ως πότε θα υποχρεώνουν τα παιδιά μας να ψάλλουν , κοινόν πατέρα μας σώσον Θεέ». Έχουμε δική μας εθνικότητα, δικό μας ύμνο, θα γίνουμε επιτέλους κύριοι και αφέντες..».
- « Τόσο υψηλό ήταν το ηθικό μας που ζηλεύαμε την τύχη αυτών που πέθαιναν για την ελευθερία..».
Από αυτά τα αποσπάσματα φαίνεται ότι ξύπνησε το φιλότιμο και η εθνική συνείδηση των ήπιων και ήρεμων κατοίκων της Κύπρου.
« Τελέστηκε η βάπτιση με κάθε επισημότητα και μετά ο Μακάριος αποκάλυψε για πρώτη φορά σε όλους ότι πριν τρεις ημέρες είχε δεχτεί την πρόταση για Ανεξαρτησία της Κύπρου, από την Μπάρμπαρα Κάσλ. Έμειναν όλοι αποσβολωμένοι γιατί μέχρι τότε ο Μακάριος μιλούσε μόνο για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Εκεί στην οδό Νηρηίδων 12 στο Παγκράτι, δέχτηκε την πρώτη αντίδραση, σε έντονο ύφος από τον παππού Μιχαήλη…».
«Ακούστε Μακαριώτατε, τούτα τα πράματα έννεν περιπαίξιμον. Εγώ δεν γίνομαι επίορκος ούτε συμμερίζομαι αυτά που πρόκειται να δεχτείτε για την Κύπρο! Εμάς μας έβαλες να γονατίσουμε στη Φανερωμένη και μας έβαλες να ορκιστούμε « Ένωσιν ή θάνατον».
Εδώ προβάλλεται η ουσία των πρώτων ουσιαστικών πολιτικών διαφωνιών μεταξύ Ζυριχικών και Αντιζυριχικών.
« Τον Φεβρουάριο του 1959 ο Καραμανλής και ο Μεντερές υπέγραψαν στην Ελβετία τη Συμφωνία της Ζυρίχης για την λύση του Κυπριακού. Όταν επέστρεψε στην Αθήνα από την Ζυρίχη, ο Καραμανλής δήλωσε ότι ζούσε « την ευτυχέστερη στιγμή της ζωής του», που θα αποτελούσε σταθμό στην ιστορία της Κύπρου». Ενημέρωσε τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, ο οποίος χαιρέτισε τη συμφωνία με μια πολύ αισιόδοξη δήλωση ότι « η συμφωνία θέτει τα θεμέλια οριστικής λύσεως του Κυπριακού καθιστάμενης της Κύπρου ανεξαρτήτου κυριάρχου πολιτείας».
- Ακόμα και αρχηγός Διγενής διακήρυξε να συσπειρωθούμε όλοι πέριξ του Μακαρίου. Πίσω έχει η αχλάδα την ουρά, ήταν οι τελευταίες κουβέντες της Τασούλας, που μη θέλοντας να μας δυσαρεστήσει άλλο, άλλαξε το θέμα».
« Μεγάλος φανατισμός κυριάρχησε τους φοιτητές, οι οποίοι χωρίστηκαν σε Ζυρυχικούς και Αντιζυριχικούς, σε Μακαριακούς και Αντιμακαριακούς ή κατ΄άλλους Γριβικούς. Η αντιπαράθεση κατέληξε σε αντιμαχόμενα στρατόπεδα με μπράβους και καταδότες..». Ορισμένοι αντιζυριχικοί φοιτητές είχαν υποτροφίες από την κυπριακή κυβέρνηση. Εντελώς ξαφνικά τους σταμάτησαν τις υποτροφίες χωρίς καμία εξήγηση.».
Η αντιπαράθεση αυτή οδήγησε σε προφανή λάθη τις δυο αντίθετες πλευρές.
ΟΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΤΟΥ 1963 ΚΑΙ 1967
« Πολύ νωρίς οι Τούρκοι άρχισαν να εξοπλίζονται μυστικά για να είναι σε θέση να διασφαλίσουν τα πολλά και δυσανάλογα με τον πληθυσμό τους προνόμια που τους έδινε το Σύνταγμα. Οι προστριβές για τους δήμους, για την αναλογία στη δημόσια υπηρεσία, τα βέτο του προέδρου και αντιπροέδρου και άλλα βασικά θέματα για την ομαλή λειτουργία του κράτους θέτοντα υπό αμφισβήτηση. Γι αυτό και ο Μακάριος αποφάσισε- παρά τις αντιδράσεις πολιτικών και άλλων παραγόντων να προχωρήσει σε προτάσεις για τροποποίηση του συντάγματος. Αυτό αποτέλεσε την αιτία των διακοινοτικών συγκρούσεων, που θα ξεκινούσαν το 1963»
« Η ηγεσία των Τούρκων της Κύπρου άρχισε να μετακινεί τους κατοίκους από τα μικρά χωριά σε μεγαλύτερα και τότε σχηματίστηκαν οι τουρκικοί θύλακοι. Ξεκίνησαν δολοφονίες, αιματηρά επεισόδια και σταδιακά εδραίωσαν τον διαχωρισμό των κοινοτήτων».
- « Το 1970 έγινε απόπειρα εναντίον του Προέδρου Μακαρίου, όταν «σφαίρες μικτού εκτελεστικού αποσπάσματος», όπως πληροφορηθήκαμε από το ραδιόφωνο, χτύπησαν το προεδρικό ελικόπτερο».
- «Μερικούς μήνες πριν τον Φεβρουάριο είχε προκηρύξει προεδρικές εκλογές και επανεξελέγη πρόεδρος της δημοκρατίας άνευ ανθυποψηφίου».
ΤΟ 1974
- « Μια επιστολή που απέστειλε ο Μακάριος στις 2 Ιουλίου του 74 στον Γκιζίκη έριξε λάδι στη φωτιά, αφού ζητούσε από την ελληνική κυβέρνηση ν΄αποσύρει εξακόσιους Έλληνες αξιωματικούς από την Κύπρο. Θεωρούσε τους έλληνες αξιωματικούς ως εχθρική δύναμη, γιατί πίστευε ότι βοηθούσαν την ΕΟΚΑ Β και τα σχέδια της ενωτικής παράταξης».
- « Η μητέρα πατρίδα στην οποία στηρίζαμε όλες μας τις ελπίδες δεν μπορούσε να κάνει τίποτα τελικά, η χούντα μας άφησες στο έλεος του αττίλα, του οποίου η προέλαση ήταν ραγδαία. Στις 24 Ιουλίου επέστρεψε στην Ελλάδα ο Καραμανλής».
- «Με δάκρυα στα μάτια, η μητέρα τράβηξε την εξώπορτα. Δεν μπορούσε να φανταστεί ότι δεν θα ξαναγύριζε στο σπίτι που γεννήθηκαν οι παππούδες της, οι γονείς της, τα παιδιά της».
- « Η Ελλάδα αρνήθηκε να βοηθήσει με την δικαιολογία του φόβου επίθεσης εναντίον της. Ο Καραμανλής στο διάγγελμά του ανέφερε. « Η ένοπλος αντιμετώπιση των τούρκων στην Κύπρο, καθίσταται αδύνατος και λόγω αποστάσεως και λόγω γνωστών τετελεσμένων γεγονότων».
- Όταν οι κατακτητές ανακάλυψαν στην Κυθραία που κρύβονταν οι άμαχοι, όρμησαν μέσα στο σπίτι και άρχισαν με λύσσα τους βιασμούς, τους ξυλοδαρμούς, τις δολοφονίες εν ψυχρώ. Κάτω από το σώμα μιας νεκρής μητέρας, βρήκαν το βρέφος της 12 μηνών ζωντανό, που ευτυχώς δεν είχαν ανακαλύψει.
- «Η Χριστίνα, που ήταν τότε 15 ετών, αφηγείται:
- « Οι βάρβαροι έβγαλαν τα παντελόνια και έκαναν ότι συνήθιζαν να κάνουν κάθε βράδυ συστηματικά, ο ένας μετά τον άλλον… εγώ φώναζα και χτυπιόμουν ένας στρατιώτης με χτύπησε με τον όπλο και γέμισε το στόμα μου αίμα..».
- « Ο θεός δεν θα μας αφήσει να χαθούμε, στο τέλος θα γυρίσουμε στο σπίτι μας.. Η Μόρφου μας είναι εκεί και μας περιμένει. Θα γυρίσουμε.. θα το δεις…».
